TURISTIČKA PONUDA BEOGRADSKE TVRĐAVE
Beogradska tvrđava i park Kalemegdan predstavljaju kompleks od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju, mesto iz koga je nastao i razvio se grad. Zahvaljujući svojoj bogatoj istoriji i brojnim sadržajima koje nudi, Beogradska tvrđava predstavlja najatraktivniju turističku destinaciju grada, ali i omiljeno mesto mnogih Beograđana.
Sama po sebi, veoma je atkraktivna jer posetiocima priča priče o „nekom drugom Beogradu“, o životu koji se odvijao na ovom prostoru i različitim kulturama koje su se ovde preplitale. Najstariji sačuvani ostaci potiču iz prvog veka nove ere, iz vremena rimskog Singidunuma.
Tvrđava se menjala tokom vremena, prateći tokove razvoja vojne arhitekture i načina ratovanja u dugom periodu, od antike do sredine 18. veka. Primeri različitih načina gradnje – rimskog, srpskog, ugarskog, turskog i austrijskog – i danas se mogu videti na bedemima tvrđave.
Svaki deo Beogradske tvrđave krije svoju burnu i dugu istoriju. Danas kompleks Beogradske tvrđave zauzima površinu od blizu 60 hektara i mnogi njeni delovi su uređeni i dostupni posetiocima. Tvrđavu čine Gornji i Donji grad i park Kalemegdan.
Zahvaljujući bogatoj istoriji, brojnim kulturno istorijskim spomenicima na ovom prostoru, Beogradska tvrđava i park Kalemegdan proglašeni su za kompleks od izuzetnog značaja za Republiku Srbiju.
Brojni spomenici, spomen obeležja i druge znamenitosti krase Beogradsku tvrđavu i park Kalemegdan. Jedan od simbola grada i nezaobilazna tačka svakog turiste koji poseti Beograd svakako je spomenik Pobednik, podignut 1928. godine. Krajem prošle i početkom ove godine, kompletno je restauriran, po prvi put u svojoj istoriji. Na rekonstruisanom platou, Pobednik u punom sjaju čeka nove posetioce.
U blizini se nalazi maketa nekadašnjeg zamka despota Stefana, koji je u srednjem veku krasio Gornji grad. U neposrednoj blizini je i zgrada Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, Rimski bunar, Vojni bunker, kao i česma Mehmed paše Sokolovića i Damad ali Pašino turbe. Na Gornjem gradu nalazi se i Sahat kula, kao i spomenik despotu Stefanu Lazareviću. U neposrednoj blizini, u Dizdarevoj kuli, danas se nalazi Narodna opservatorija Astronomskog društva „Ruđer Bošković“, a na gornjoj platformi su teleskopi dostupni posetiocima.
U parku Kalemegdan nalazi se Spomenik zahvalnosti Francuskoj, podignut u znak zahvalnosti srpskog naroda za pomoć Francuske u Prvom svetskom ratu. Pažnju posetilaca privlače i brojne biste i spomenici znamenitim ličnostima koji krase park. U centralnom delu nalazi se i fontana "Borba", nastala početkom 20. veka. Veliko stepenište, koje se nalazi u nastavku Savskog šetališta, predstavlja najmonumentalniji parkovski motiv Kalemegdana. Ovde se nalazi i grobnica narodnih heroja, sagrađena 1948. godine. U parku Kalemegdan je i umetnički paviljon "Cvijeta Zuzorić" na čijem platou se nalazi jedna od prepoznatljivih slika Kalemegdana – skulpura "Buđenje".
Na Donjem gradu, gde je nekada bilo smešteno gradsko naselje sa kućama, crkvama i pijacom, danas se nalaze crkva Ružica i kapela Svete Petke, kao i ostaci mitropolitskog dvora koji je nekada bio na ovom prostoru. U ovom delu Beogradske tvrđave nalazi se i planetarijum, smešten u zgradi nekadašnjeg turskog kupatila. U neposrednoj blizini Kapije Karla VI, može se videti zgrada nekadašnje Vojničke kuhinje, objekat u kom su radne prostorije Arheološkog instituta, gde se čuvaju arheološki nalazi sa Beogradske tvrđave. Na Donjem gradu su i Kula Nebojša i Veliki barutni magacin – objekti dostupni za svakodnevne posete.
Na prostoru kompleksa nalazi se i Vojni muzej, a osim u zgradi, deo postavke je i na otvorenom prostoru na Beogradskoj tvrđavi. Ispred ulaza u muzej, kao i u tvrđavskom rovu, izloženo je oko 100 različitih tipova artiljerijskog oruđa i tenkova.
Želja JP „Beogradska tvrđava“, koje upravlja Kompleksom i brine o njemu, jeste da ovo kulturno - istorijsko mesto obogati dodatnim sadržajima.
Za posetioce je otvoreno sedam objekata na Beogradskoj tvrđavi, a tokom cele godine, na ovom prostoru organizuju se brojne kulturno umetničke manifestacije, zabavni i sportski sadržaji.
Objekti dostupni za svakodnevne induvidualne i grupne posete su: Rimski bunar, Veliki barutni magacin, Kula Nebojša, Stambol kapija, Vojni bunker i Kazamati Vojnog muzeja sa izložbom "Srednjovekovne sprave za mučenje".
Rimski bunar izgrađen je u periodu od 1717. do 1739. godine, za vreme barokne austrijske rekonstrukcije Beogradske tvrđave. Bunar je dubok šezdeset metara i skoro tri i po metra širok. Bunar prate brojne priče i legende, zbog kojih ovo mesto privlači veliku pažnju posetilaca. Svakodnevno ga poseti veliki broj ljudi, a povremeno se u ovom prostoru organizuju i posebni kulturno umetnički programi (izložbe, performansi i sl).
Kula Nebojša, izgrađena u 15. veku kao odbrambena kula, u vreme osmanske vlasti, postaje najpoznatija tamnica i mračni simbol Beograda. Od 2011. godine predstavlja moderan izložbeni prostor u kom se, uz pomoć audio vizuelnih efekata, posetioci mogu upoznati sa delom srpske i grčke istorije. Od kraja 2017. godine, unutrašnjost Kule krase i mape revolucionarnog puta Rige od Fere, grčkog revolucionara koji je stradao u Kuli Nebojši. Mape su poklon grčkog predsednika, prilikom njegove zvanične posete Beogradu. U Kuli Nebojši organizuju se i književne večeri, promocije, izložbe i različite kulturne manifestacije.
Vojni bunker na Gornjem gradu, građen je 50-tih godina 20. veka, a osim unutrašnjosti objekta posetioci su u prilici da vide i izložbu "Umetnost u bunkeru", koja govori o zabranama i drugim oblicima cenzure koja je postojala u umetnosti 60-tih i 70-tih godina 20. veka.
U Velikom barutnom magacinu izloženi su rimski kameni spomenici – lapidarijumi, rimske skulpture i nadgrobne stele. Većina ovih spomenika nađena je na području teritorije grada Beograda i okoline i datira iz perioda od I do IV veka. Najveću pažnju među spomenicima privlači Jonin sarkofag, s kraja III veka, koji po tematici i hrišćanskim simbolima na njemu, dokazuje rano prisustvo hrišćanstva u Beogradu. Takođe, u Velikom barutnom magacinu organizovane su brojne izložbe, predstave, performansi i koncerti klasične muzike.
U Kazamatima Vojnog muzeja izloženo je više od 60 replika srednjovekovnih sprava za mučenje u prirodnoj veličini , u okviru izložbe koja privlači veliki broj posetilaca.
Posetioci Stambol kapije, tokom cele godine, u Galeriji Beogradske tvrđave mogu pogledati neku od izložbi umetnika izabranih na konkursu koji sprovodi JP "Beogradska tvrđava". U Galeriji se predstavljaju mladi, neafirmisani umetnici, ali i priznati umetnici čije izložbe privlače veliku pažnju posetilaca Tvrđave. U Stambol kapiji nalazi se i suvenirnica, u kojoj se mogu kupiti unikatni, mahom ručno rađeni suveniri, kao i turističke brošure i mape. U ponudi je i "Monografija Beogradske tvrđave" osmišljena za širok krug posetilaca i turista, po ugledu na slična svetska izdanja u oblasti turizma. Stambol kapija je i mesto u kojem turisti mogu "zaviriti u srednji vek" u prostoriji koja je kreirana kao srednjovekovna soba. Ovde se mogu probati srednjovekovni kostimi i videti kako je izgledala trpeza u srednjem veku.
Svi objekti mogu se posetiti tokom sezone (mart - oktobar) svakodnevno od 11 do 19 časova, dok se u zimskom periodu objekti otvaraju povremeno (u okviru pojedinih manifestacija) i za organizovane turističke grupe. Osim pojedinačnih, u ponudi je i objedinjena ulaznica, sa kojom posetioci mogu da obiđu pet objekata na Beogradskoj tvrđavi.
Za najmlađe posetioce Kalemegdana, najzanimljiviji je "Jura avantura park" – park dinosaurusa u prirodnoj veličini, u kojem se nalazi više od 35 replika dinosaurusa, među kojima su i pokretni reptili iz praistorije, koji ispuštaju zvuke. Tokom cele sezone, svakodnevno, oni su dostupni za istraživanje, fotografisanje, edukaciju mališana i njihovo uvođenje u svet nauke kroz igru.
Zaživeo je i poseban edukativno zabavni program prilagođen deci školskog i predškolskog uzrasta – "Mališani Kališani", u okviru kojeg se najmlađi posetioci na zabavan način upoznaju sa istorijskim i kulturnim nasleđem Beograda. Takođe, tokom godine organuzuju se različite radionice i programi prilagođeni deci.
S ciljem bolje informisanosti posetilaca Kompleksa, na Beogradskoj tvrđavi postavljene su i 44 turističke info table koje upoznaju posetioce sa istorijom, objektima i spomenicima na Beogradskoj tvrđavi. Sve table su dvojezične (srpski i engleski), a table koje opisuje celine kompleksa urađene su i na Brajevom pismu. Turistička signalizacija, kao važan deo turističke infrastrukture koja posetioce upućuje i upoznaje sa bogatom kulturnom baštinom Beogradske tvrđave i olakšava im kretanje u prostoru, postavljena je u septembru 2018. godine.
U ponudi je i mobilna aplikacija za razgledanje Beogradske tvrđave i parka Kalemegdan, kojom je obogaćena turistička ponuda, a individualnim posetiocima pružena mogućnost da se na savremeni način (pomoću svojih mobilnih telefona) upoznaju sa istorijom i spomeničkim nasleđem Beogradske tvrđave i grada Beograda. Osim na srpskom i engleskom jeziku, aplikacija je dostupna i na ruskom, turskom, nemačkom i kineskom jeziku.
Takođe, posetiocima Beogradske tvrđave dostupan je i audio vodič – lični vodič za svakog posetioca, koji se može iznajmiti u Stambol kapiji. Vodič je dostupan na šest jezika (srpski, engleski, francuski, ruski, španski i nemački). Za 90 minuta, koliko je ukupno trajanje priče, posetioci mogu obići 39 tačaka na Beogradskoj tvrđavi.
Od 2018. godine gluvim i nagluvim osobama dostupan jedinstveni vodič za obilazak Beogradske tvrđave, koji se besplatno može iznajmiti u Stambol kapiji. Na raspolaganju je šest tablet računara sa jedinstvenom aplikacijom, koja sadrži 22 priče na srpskom znakovom jeziku.
Izložbeni prostor na Savskom šetalištu postao je prepoznatljiva „galerija na otvorenom“. Različite tematske izložbe na velikim printovima dostupne su posetiocima 24 časa dnevno. Tokom svake godine na ovom prostoru, kao i ispred Paviljona Cvijeta Zuzorić realizuju se izložbe koji privlače veliku pažnju posetilaca i celokupne javnosti. Osim izložbi o kulturno istorijskom i prirodnom nasleđu Beograda i Srbije, na ovom prostoru realizuju se i izložbe koje prikazuju lepotu drugih zemalja, u saradnji sa ambasadama i drugim institucijama.
Na prostoru kompleksa, nalaze se i košarkaški tereni dva najpopularnija kluba i dva najveća rivala u Srbiji – Zvezde i Partizana. Između terena ova dva kluba, 2018. godine podignut je spomenik utemeljivačima srpske košarke. Ovi tereni bili su i mesto održavanja brojnih koncerata, sportskih manifestacija i humanitarnih akcija.
Tvrđava nudi i brojne kulturno zabavne sadržaje koji zadovoljavaju različite ukuse i generacije. Festivali, koncerti, pozorišne predstave, izložbe, radionice – samo su deo bogate ponude kompleksa koji živi 365 dana u godini.